پرورش ماهی گوپی

روشهای متعددی برای تکثیر گوپی تا به حال توسط افراد معرفی شده که در اینجا سعی میکنم به پرکاربرد ترین ها بپردازم

روشهایی چون:
۱- استفاده از زایشگاه
۲- استتار گیاه طبیعی
۳- استتار مصنوعی
۴- مخزن تاریک
۵- سبد توریحال به توضیح در مورد روشهای فوق میپردازیم اما قبل از هر چیز باید اضافه کنم متنی که در ادامه خواهید خواند صرفا نظرات و تجربیات اینجانب میباشد و هرکس میتواند بنا بر مطالعات و تجربیات خود با آن مخالف یا موافق باشد که در همینجا آمادگی خود را برای شنیدن همه نظرات اعلام میدارم
در ابتدا میخواهم روشهای فوق را به دو دسته تقسیم کنم روشهایی که بیشتر مناسب آکواریومهای خانگی هستند یعنی روشهای اول و دوم و روشهایی که بیشتر کاربرد تجاری دارند یعنی روشهای سوم تا پنجم.افراد زیادی بطور مستقیم یا غیر مستقیم این سوال را مطرح میکنند که ما یک یا دو تانک در خانه داریم که میخواهیم گوپی تکثیر کنیم و چه کنیم که این کار اقتصادی باشد در اینجا میخواهم مطلبی را با این دوستان در میان بگذارم، اینکه باید بین تکثیر خانگی با تکثیر تجاری تفاوت قائل شد چرا که با یک یا دو تانک به هیچ عنوان نمیتوان تکثیر اقتصادی انجام داد و اینکه همه موضوع فقط تکثیر نیست. تعداد تکثیر، محل نگهداری، تغذیه و موارد دیگری در تکثیر تجاری وجود دارد که عملا در روش خانگی غیر قابل انجام است چرا که اولین کاربرد آکواریوم خانگی ایجاد زیبایی و آرامش است که اگر این موضوع در نظر گرفته نشود با توجه به اینکه کاربرد اقتصادی مورد نظر هم حاصل نمیشود در پایان به نتیجه خوبی منتهی نمیشود.
اما اگر به تکثیر خانگی این ماهی زیبا علاقه دارید صرف نظر از جنبه اقتصادی آن من دو روش اول را به شما پیشنهاد میکنم که اگر به صورت صحیح انجام شود علاوه بر اینکه یک تکثیر خوب را تجربه میکنید شاید بتوانید با فروش ماهیهای تکثیر شده مقداری از هزینه های نگهداری را نیز تسهیل کنید.

۱- روش استفاده از زایشگاه
در این روش از زایشگاه یا بهتره بگم از جعبه های پلاستیکی شفاف (آکریلیک یا …) که بصورت آماده در فروشگاههای آکواریومی یافت میشود استفاده میشود (البته انواع دست ساز با روشهای مختلف هم هست که در اینجا جای بحث ندارد) همانطور که در شکل مشاهده میکنید این زایشگاهها از دو قسمت تشکیل شده، قسمتی که ماهی ماده داخل آن قرار میگیرد و قسمتی که بچه ماهی به آن سمت هدایت میشود و بوسیله یک صفحه مشبک ویا دو صفحه که به شکل وی انگلیسی هستند از هم جدا میشوند.
برای انجام این نوع تکثیر باید زایشگاه را داخل تانک اصلی و یا یک تانک جانبی با شرایط محیطی دقیقا مشابه تانک اصلی قرار دهید سپس ماهی آماده زایمان را با در نظر گرفتن شرایط ایمنی به زایشگاه منتقل کنید و درپوش آن را قرار داده تا ماهی به بیرون نپرد سپس عمل زایمان بسته به اینکه ماهی جدا شده چقدر آماده زایمان باشد از همان هنگام انتقال تا چند روز آینده انجام میپذیرد و بچه ماهیها پس از تولد با عبور از جدار جدا کننده از دسترس ماهی ماده خارج میشوند. پس از پایان عمل زایمان باید ماهی ماده را به تانک اصلی منتقل کنید(بهتر آن است که ماهی ماده تا چند روز در تانک جدا با غذای مقوی تغذیه شود) و با خارج کردن جداره های جدا کننده زایشگاه، فضای بیشتری را برای بچه ماهیها ایجاد کنید و پس از حد اکثر ۱۰ روز اگر داخل تانک اصلی مکانی برای مخفی شدن بچه ها وجود دارد بچه هارا در تاریکی (به دلیل اینکه تا قبل از رفتن به پناه گاه مورد حمله بقیه ماهیها قرار نگیرند) به تانک اصلی انتقال دهید و اگر تانک جدا گانه ای موجود هست انتقال به آن تانک انجام گیرد.

اما چرا این روش را بعنوان روش خانگی معرفی کردم؟
در این روش علاوه بر مشکلاتی که پس از بخش ((تکثیر از طریق استتارگیاهی)) توضیح خواهم داد اصلی ترین اشکال در جابجایی ماهی ماده میباشد چرا که در یک تانک خانگی تعداد ماهی محدود میباشد که شما با زیر نظر گرفتن ماهیها میتوانید ماهی آماده را جدا کنید اما در نظر بگیرید تعداد مولدین چند هزارتایی در سالن تکثیر که کنترل آنها کاری سخت و وقت گیر است.

۲- روش استتار گیاه طبیعی
در این روش که راحتترین روش تکثیر میباشد تنها کاری که شما باید انجام دهید این است که آکواریوم خود را با مقدار زیادی گیاه زنده پر کنید ( البته میتواند با اشیائ دیگر تلفیق شود) در این صورت ماهی های ماده پس از آمادگی برای زایمان از روی غریزه به گوشه ای دنج پناه میبرند و عمل زایمان را انجام میدهند و بچه ها هم از روی غریزه پس از تولد به لابلای گیاهان و تزئینات پناه میبرند.

اما چرا این روش را بعنوان روش خانگی معرفی کردم؟
همانطور که مشخص است و شاید نیاز به بازگو کردن من نباشد در این روش به دلیل انبوه گیاه و تزئینات، جداسازی ماهی از داخل آب، کاری سخت و وقت گیر است علاوه بر اینکه کنترل و نگهداری از چندین آکواریوم گیاهی که هم ماهی و هم گیاه باید در شرایط خوب قرار گیرند کاری بس دشوار است.

درپایان این بخش باید عنوان کنم شخصا برای یک آکواریوم خانگی روش دوم را پیشنهاد میکنم چرا که در روش اول علاوه بر اینکه شما باید دائما ماهیهای خود را زیر نظر بگیرید که چه موقع آماده زایمان میشوند که با خطا هم همراه است، امکان آسیب دیدن ماهی نیز در این جابجایی ها وجود دارد و اگر شما در تشخیص ماهی آماده اشتباه کرده باشید ماهی مدت بیشتری را در زایشگاه میگذراند و بدلیل عدم غذادهی در زایشگاه و عدم وجود جریان آب کافی صدماتی به ماهی وارد میشود اما در روش دوم علاوه بر اینکه آکواریوم شما وظیفه خود را که همانا ایجاد زیبایی و آرامش در محیط خانه است انجام میدهد شما هم از دردسرهای جانبی روش اول در امان هستید.

در بخش قبلی سعی شد که راههای کاربردی برای تکثیر گوپی در آکواریوم خانگی تا حدودی توضیح داده شود و این نکته را برای عزیزان شرح دادم که تکثیر خانگی (با ۱یا ۲ تانک) صرفه اقتصادی ندارد پس سعی کنند در خانه از داشتن یک آکواریوم زیبا لذت ببرند و در کنار آن با استفاده از دو روش بالا با نحوه تکثیر این ماهی زیبا بیشتر آشنا شوند و در صورت حصول نتیجه کمی مخارج نگهداری ماهی خود را با فروش ماهیهای تکثیری تسهیل کنند.
اما میرسیم به بخش تکثیر تجاری بخشی که مختص افراد با تجربه است و دست به قلم (تایپ) شدن در این بخش کمی جسارت نیاز دارد چرا که زیر ذره بین اساتید زیادی قرار میگیرد که من با قبول این مطلب مشغول نوشتن این دیکته سخت شدم باشد که با گرفتن نمره بالا کمی در ارتقاء دانسته های دیگران تاثیر گذار باشم و اشکالات خودم نیز برطرف شود.

روشهای تکثیر تجاری

یکی از تفاوتهای تکثیر تجاری با تکثیر خانگی در نوع و سایز و البته تعداد مخازن نگهداری ماهی میباشد که میزان حداقل تعداد در تکثیر تجاری ۱۰تا ۲۰ مخزن میباشد. در اینجا مخازن میتوانند بصورت آکواریوم شیشه ای، وانهای پلی اتیلن، حوضچه های سیمانی و برزنتی و… در سایزهای مختلف باشند که روشهای زیر تقریبا در همه آنها مشابه است فقط با ابعاد مختلف.۳ – روش استتار مصنوعی
در این روش که شباهت زیادی به روش استتار گیاهی دارد از لوازم مختلفی برای ایجاد پناهگاه در قسمتی از مخزن استفاده میشود لوازمی که میتوانند قلوه سنگهای درشت، گیاهان مصنوعی، الیاف درهم تنیده و یا اشیا مشبک دیگر باشند. به این صورت که قسمتی از مخزن که معمولا یک سوم یا نصف آن میباشد را با یک یا چند نمونه از این لوازم بصورت ته نشین و شناور پر میکنند تا محیط امنی را برای زایمان ماده ها و پنهان شدن بچه ها ایجاد کنند. سپس مولد ها را داخل آب رها میکنند که پس از جفتگیری و طی دوران بارداری ماده ها به سمت پناهگاه بروند و درآنجا زایمان کنند، بچه ها هم پس از تولد در این پناهگاه پنهان میشوند و پس از چند روز که تا حدودی به محیط مسلط شدند کم کم فاصله خود را با پناهگاه زیاد میکنند در این موقع است که پرورش دهندگان بطور روزانه، هفتگی، ۱۰ روزه و یا هر دوره ای که خود تشخیص میدهند اقدام به جمع آوری بچه ماهیها و انتقال آنها به مخزن پرورش بچه ماهی مینمایند.
از نقاط مثبت این شیوه میتوان به نکات زیر اشاره کرد:
– نیازی به زیر نظر گرفتن ماهی جهت شناسایی ماده آماده نیست
– به دلیل آزاد بودن مولدین در محیط عمل جفت گیری راحتتر و بهتر انجام میشود
– فراهم کردن چنین محیط استتاری ساده بوده و با استفاده از وسائل متعددی امکان پذیر است
– به دلیل بزرگ بودن محیط پرورش امکان استفاده از مولدین بیشتری میباشد

از نقاط منفی این شیوه میتوان به نکات زیر اشاره کرد:
– بدلیل تراکم محیط استتار، فضولات به مرور در این قسمت جمع میشود و به دلیل عدم امکان نظافت صحیح باعث پایین آمدن کیفیت آب و مشکلات بعدی میشود
– در زمان جداسازی بچه ها، در درجه اول با فرار به سمت قسمت متراکم این کار را با مشکل مواجه میکنند و در درجه دوم با مخلوط شدن با مولدین باعث سخت شدن عمل جداسازی و ایجاد استرس بیش از حد به مولدین میشوند
– بعلت باهم بودن مولدین و بچه ها غذا دهی مخصوص بچه ها در چند روز اول که از مهمترین دوران تغذیه میباشد مختل میشود
– درصد بچه هایی که توسط والدین خورده میشوند بالاتر است

۴ – روش مخزن تاریک
این روش یکی از روشهای قدیمی میباشد و بدلیل اینکه در سالنهای حرفه ای و بزرگ دیگر از این روش استفاده نمیشود تا حدودی از اذهان پاک شده و افرادی که آشنایی زیادی با روشهای پرورش قدیمی ندارند با دیدن این روش آن را روشی جدید و نوین تلقی میکنند
نحوه کاربرد این روش تاحدودی شبیه به همان روش زایشگاه است اما با تفاوتهایی، به این صورت که ابتدا باید تعدادی مخزن درب دار تقریبا دو الی چهار لیتر را تهیه نمایید(مخازن باید کاملا غیر شفاف و رنگ روشن باشند و بهترین گزینه در دسترس سطلهای ماست میباشند) و در قسمتی از سالن پرورش که کمترین نوسان نوری و دمایی را دارد قرار دهید و برای هر مخزن یک انشعاب سنگ هوا در نظر بگیرید سپس ماهیهای خود را زیر نظر گرفته و ماده های آماده زایمان را جدا کرده و داخل مخازنی که با آب محل زندگی خود ماهی پر شده است قرار دهید، ماهی بسته به میزان آمادگی برای زایمان طی یک یا چند روز آینده اقدام به زایمان مینماید و پس از اتمام زایمان ماهی ماده را با در نظر گرفتن شرایط ایمنی به تانک اصلی یا تانک ریکاوری انتقال دهید.
نکته: منظور از مخزن تاریک مخزن تیره و سیاه نیست چرا که اگر مخزن زیادی تاریک باشد و از نور محیطی تاثیر نگیرد علاوه بر اینکه ساعت بدن ماهی را مختل میکند، با هر بار بازو بسته کردن درب مخزن با تابش نور زیاد استرس شدیدی را به ماهی وارد میکند

از نقاط مثبت این شیوه میتوان به نکات زیر اشاره کرد:
– به دلیل آزاد بودن مولدین در محیط عمل جفت گیری راحتتر و بهتر انجام میشود
– درصد بچه های باقی مانده در این روش نسبت به دو روش دیگر بیشتر است( البته با رعایت نکاتی که در قسمت نکات کلیدی بازگو میشود)
از نقاط منفی این شیوه میتوان به نکات زیر اشاره کرد:
– شما باید دائما ماهیهای خود را زیر نظر داشته باشید تا ماده های آماده را جدا کنید که کاری وقت گیر است و با خطا همراه است و این کار در سالنهای بزرگ و حرفه ای که تعداد مولدها بالا است و در مواردی از مخازن سیمانی یا وان استفاده میشود غیر ممکن است
– بعلت جابجایی ماده باردار امکان صدمه به ماهی و بچه های داخل شکمش زیاد است
– اگر ماده با خطای چند روزه جدا شده باشد شما مجبور به غذادهی به آن در داخل مخزن کوچک هستید که کیفیت آب مخزن را پایین میاورد و خطرناک است
– با توجه به اینکه مخزن زایمان فاقد سیستم گرمایشی است نوسان دما در آن اجتناب ناپذیر است خصوصا در سالنهای کوچک و منازل که از سیستم گرمایشی محیطی برای گرم کردن آب آکواریومها استفاده نمیشود
– فضای زیادی را باید برای این مخازن در نظر بگیرید

۵ – روش سبد توری
این روش که در واقع روش انبوه پروران ویا مزرعه داران حرفه ای میباشد یکی از پر بازده ترین روشها محسوب میشود، با عملکردی ساده و کارآمد
در این روش همانطور که از اسم آن پیداست از سبدهای توری برای تکثیر استفاده میشود به این صورت که با استفاده از تورهای پلاستیکی که در صنعت ساختمان کاربرد دارد (این متریال مورد استفاده در ایران است، خارج از ایران را دقیقا نمیدانم) و با چشمه های ۳ الی ۴ میلیمتر ( کمتر از آن بچه ماهی به سختی عبور میکند و بیشتر از آن نرها از سبد خارج میشوند) سبدهایی را درست کرده و داخل مخزن تکثیر قرار میدهند که ابعاد این سبد بسته به اندازه مخزن متفاوت است اما نباید بیشتر از نصف مخزن را بپوشاند و با ارتفاعی که حداقل باید ۵ تا ۱۰ سانت از آب خارج شود تا ماهی ها از آن بیرون نپرند و البته ارتفاع آب داخل سبد متفاوت است که بهترین ارتفاع ۲۰ تا ۳۰ سانت میباشد و حداقل فاصله سبد تا کف مخزن باید ۵سانت باشد.
این روش به دو حالت انجام میشود، در حالت اول که پرکاربرد ترین حالت است مولدها بصورت گله های تعداد بالا (ترجیحا هر ۱نر ۳ماده)داخل سبد قرار میگیرند، که پس از زایمان، بچه ها به بیرون سبد حرکت میکنند و در حالت دوم مولدها داخل مخزن رها میشوند و بچه ها بعداز تولد به داخل سبد فرار میکنند که البته درصد خطای حالت دوم بیشتر از حالت اول میباشد و کمتر مورد استفاده است.
در مرحله بعد مسئول کارگاه طی دوره هایی که برای خود تعیین میکند اقدام به جمع آوری بچه ها از داخل مخازن تکثیر و انتقال آنها به مخازن پرورش میکند مدت دوره تعیین شده تا جایی که من پرسو جو کردم متغیر است و هر مسئولی طبق شرایط کارگاه خود اقدام به این کار میکند( من هر ۲۰ تا ۳۰ روز یکبار بچه هارا جدا میکنم بعضی هر روز این کار را میکنند)